2005 yılında çocuk kitapları yayımcılığı

Giriş:
2005 yılı, yayın hayatındaki genel gelişmeye paralel olarak çocuklara yönelik kitap üretiminde yazarların ve çizerlerin önceki yıla oranla daha yoğun bir sürece girdikleri bir yıl olmadıysa da, şu söylenebilir: Çocuklar için üreten yazarların ve çizerlerin, koşullar ne kadar coşkusuz olursa olsun, vazgeçmeye niyetleri yok.
Kitap okuma alışkanlığının yetersizliği tüm tartışma ve değerlendirmelerin baş tacı olmaya devam ederken, çocuklara bütün yıl boyunca yeni yeni kitaplar yayımlanmaya devam eden yayımcılar, belki baskı adetlerinde birkaç yıldır olduğu gibi çekingen davrandılarsa da, gelişen ve zenginleşen kitapçı raflarında çocuk kitaplarının yerini genişletme konusunda dirençli oldular.
2005 yılının kuşbakışı bir değerlendirmesini yapabilmek için gereksindiğim taramayı gerek kütüphanecilik uzmanlığını, gerekse yayımcılık deneyimini katan Selma Erdoğan gerçekleştirdi. Bunu yaparken yardımcı ders kitapları kategorisine giren yayınları taramaya dahil ettiyse de, bir edebiyat yıllığı niteliğindeki bu kitapta yer alacak olan değerlendirmemizde yalnızca edebiyat kategorisindeki kitaplarla ilgili veriler dikkate alındı; ders kitapları ve yardımcı ders kitapları dışarda bırakıldı.
Yayınevlerinin yayın programları içinde yer alan kitaplardan ise yalnızca 2005 yılında çıkan kitaplara yer verildi. Ancak bu kitapların ilk kez basılmış olma koşulu aranmadı. Yani, bir kitap daha önce başka yayınevlerinden çıkmış olup da ele aldığımız yayınevi tarafından bir kez daha basıldıysa bile, onu söz konusu yayınevinin yeni bir yayını olarak kabul ettik. Yani örneğin, yayınevi değiştiren bir yazarın kitapları eski de olsa bir yayınevinde 2005 yılı içinde yeniden basıldıysa bu kitaplar yeni kitap sayıldı.

Sayısal veriler:

Yayınevleri:
2005 yılında 81 yayınevi yeni kitap yayımladı. Bu 81 yayınevinin yayımladığı kitap adedini dağılımı şöyle:

yayınevi sayısı yayımladığı kitap adedi
70 1-9 kitap
11 10-19 kitap
4 20-29 kitap
2 30-34 kitap

10 adedin altında kitap yayımlayan 70 yayınevinden 24 tanesi yalnızca tek bir kitap yayımlamış. Bu tablo bize şunu söylüyor: Yayınevlerinin kitapçı raflarında yer alabilmelerinin koşullarından biri olan süreklilik, yani hiç değilse her ay yeni bir kitap çıkarma koşulu, yayınevlerinin çoğunluğu tarafından karşılanamamış durumda. Bunun da satış hareketliliği, raf zenginliği, rafta yer tutma açılarından yayınevi aleyhine bir sonuç getireceği muhakkaktır.
2005 yılında çok kitap üreten yayınevlerinden 10 adet ve üzerinde kitap yayımlayanları şöyle sıralanabilir:

Yayınevi Yayımladığı kitap adedi
1.Epsilon 34
2.Timaş 34
3.Tudem 27
4.Can 23
5.Doğan ve Egmont 22
6.Erdem 22
7.Bulut 19
8.Günışığı 15
9.Morpa 14
10.Beyaz Balina 13
11.Büyülü Fener 12
12.Arkadaş 11
13.Çiçek 11
14.Altın 10
15.Bu 10
16.Mavi Uçurtma 10
17.Uçanbalık 10

Yazarlar:
2005 yılında kaç yazarın çocuklar için kitaplarının yayımlandığını saptarken yazar adı belirtilmeyen veya yazar adı yerine “kollektif” ya da “komisyon” yazılı olanları dışarda bırakarak bir sayım yaptık. Bu sayıma göre yıl içinde 257 yazarın 468 adet kitabı yayımlanmış. Bu 257 yazarın 91’i yabancı, 166’sı yerli yazar ve toplam 468 kitabın 159’u çeviri, 309’u yerli, başka deyişle, telif eser. Buna bakarak şu sonuca varılabilir: Yayımlanan kitapların yüzde 34’ü çeviri, kalanı, yani yüzde 66’sı yerli. Eski yıllarla ilgili değerlendirmelerde çeviri eserlerin oranının genellikle daha yüksek çıktığı hatırlanırsa, bu açıdan bir gelişme olduğu söylenebilir.

Çeviri kitapları yayımlanan yazarlar
Gill Pittar, Norman Bridwell, Oliver Hassencamp, Thomas Brezina, Clive Staples Lewis, Francesca Simon, Jean de la Hire, Laura Hambleton-Alison Boyle, Madeleine L’Engle, Mary Pope Osborne, Svjetlan Junakovic, Asa Lind, Carol Hughes, Herge, Joachim Masannek, Judy Blume, Kate Dicamillo, Lemony Snicket, Nick Arnold, Charles Ogden, Christine Nöstlinger, Federica de Cesco, İnqvar Ambjörnsen, Lois Lowry, Luc Besson, Rena Rossi-Zairi, Rosie Rushton, Tony Abbott, Vasconcelos

Telif kitapları yayımlanan yazarlar:
Hikmet Ulusoy, Ahmet Yılmaz Boyunağa, Mustafa Balel, Nuran Turan, Hasan Nail Canat, İpek Ongun, Bilgin Adalı, Melike Günyüz, Sema Karabıyık, Ayla Çınaroğlu, Mehmet Akif Ordulu, Salih Memecan, Turgay Arıcıoğlu, Yücel Feyzioğlu, Aziz Sivaslıoğlu, Bekir Yıldız, Levent Gönül, Sina Cimcoz, Aytül Akal, Mavisel Yener, Betül Sayın, Celal Özcan, Deniz Üçbaşaran, İsmail Uyaroğlu, Kevser Topkar Terzioğlu, Mehmet Nalbant, Nur İçözü, Amil Çelebioğlu, Atilla Damar, Aydoğan Yavaşlı, Ayla Özberk, Aysel Gürmen, Aysel Korkut, Bestami Yazgan, Debra Menase, Ekrem Güneş, Ferda İzbudak Akıncı, Görkem Yeltan, Gülsüm Cengiz, Güngör Köknel, Kemal Ergezen, Miyase Sertbarut, Muzaffer İzgü, Nurettin İğci, Onur Şimşek, Pakize Özcan, Semanur Arslan, Şeniz Yücel, Tansu Bele, Vecdi Çıracıoğlu, Veysel Dinler, Yeşim Armutak, Yusuf Dursun

Türler:

2005 yılında da, önceki yıllarda olduğu gibi yazarların ağırlık verdiği türler içinde başı çeken öykü olmuş. Bu türde yayımlanan kitapların sayısı 127’si yerli olmak üzere 209. Buna karşılık 155 roman ve 78 masal yayımlanmış. 10 şiir, 16 dini kitap, 10 tiyatro, 6 mizah, 4 mitoloji, 4 deneme, 1 anı ile az da olsa öteki türlerde girişimler eksik olmamış. Dini kitapların sayısında azalma varsa da bu alandaki yayımcıların daha çok bu konuyu edebi metinlerle değil de, ders kitabı tarzında vermelerinden dolayı az gözüküyor çünkü bu değerlendirmede sadece edebi niteliktekilere yer verildi. Bu türde yayın yapan Beyan Yayınları’nın 4, Mavi Uçurtma Yayınları’nın 6, Nehir Yayınları’nın 2, Nesil Yayınları’nın 1, Şule Yayınları’nın 1, Uğurböceği Yayınları’nın 2 kitabı bu yıl içinde yayımlanmış. Din motifinin eski yıllara göre daha gözde bir konumda olduğu düşünülürse bu tür yayınların oranının yine de beklenenden az olduğu dikkat çekicidir.

tür adet yerli çeviri
öykü 209 127 82
roman 155 59 94
masal 78 66 12
dini kitap 16 16 0
şiir 10 10 0
tiyatro 9 9 0
mizah 4 4 0
mitoloji 4 4 0
anı 1 1 0

Öykü türünün bu denli ağırlıklı oranda olması birkaç nedene bağlı olabilir. Öncelikle yazarlar açısından (nitelik kaygısını görmezden gelirsek) kolay üretilebilen bir tür olduğu varsayılabilir. Kısa oluşu ve yazarın üç beş öyküsü bir araya geldiğinde kitaba dönüştürüverme “kullanışlılığı” bu türü cazip kılıyor olabilir. Okur-çocuk açısından da, roman türüne göre, kolay okunabilmesi satış debisini yüksek tutuyor olabilir.
Ancak, öykünün önceliğinin yanında, 155 romanın yayımlanmış olması önemli bir gelişme. Bunların 94 adedi yani çoğu çeviri roman, 59’u yerli yazarlara ait. Yine de, bir yıl içinde bu sayıda yerli romanımızın yayımlanmış olması iyi bir gelişme sayılmalıdır. Bu romanlar arasında yalnızca 2 adedinin son yıllarda popülerleşen fantastik roman türünde olduğunu belirtmeliyiz. Yani henüz çocuklara roman yazan yazarlarımız bu türe eğilmiş sayılmazlar.

Bu yıl birden fazla roman yayımlamış olan yazarlarımız:
Ahmet Yılmaz Boyunağa, Hasan Nail Canat, İpek Ongun, Bekir Yıldız, Yeşim Armutak, Güngör Köknel, Celal Özcan

Birden çok kitabı yayımlanmış olan yabancı roman yazarları:
Oliver Hassencamp, Thomas Brezina, Clive Staples Lewis, Jean de la Hire, Madeleine L’Engle, Mary Pope Osborne, Asa Lind, Carol Hughes, Joachim Masannek, Judy Blume, Lemony Snicket, Charles Ogden, Christine Nöstlinger, Federica de Cesco, İnqvar Ambjörnsen, Lois Lowry, Luc Besson, Tony Abbott, Vasconcelos, Zimmermann&Zimmermenn

Masal türüne yazarlarımız üçüncü sırada ağırlık vermiş. Bu yıl 77 masal kitabı yayımlanmış ve bunların hemen hemen tümü (12’si hariç) yerli eser. Çeviri masal kitaplarının tümü klasik ve yazarı genellikle belirtilmemiş.
2’den daha çok masal kitabı yayımlamış olan yazarlarımız şunlar:
Mustafa Balel, Melike Günyüz, Mehmet Akif Ordulu, Yücel Feyzioğlu, Kevser Kopkar Terzioğlu, Veysel Dinler, Görkem Yeltan

Birden çok kitabı yayımlanmış olan yabancı öykü yazarları:
Gill Pittar, Laura Hambleton, Norman Bridwell, Doti Enderle, Francesca Simon, Svjetlan Junakovic, Kate Dicamillo, Rena Rossi-Zairi

Birden çok kitabı yayımlanmış olan öykü yazarlarımız:
Hikmet Ulusoy, Nuran Turan, Bilgin Adalı, Sema Karabıyık, Turgay Arıcıoğlu, Aziz Sivaslıoğlu, Betül Sayın, Nur İçözü, Ayla Özberk, Aysel Korkut, Debra Menase, Gülsüm Cengiz, Mavisel Yener, Onur Şimşek, Semanur Arslan, Şeniz Yücel, Ulviye Alpay, Vecdi Çıracıoğlu.

Yaş grupları:
2005 yılı içinde yayımlanan kitaplarda hedeflenen yaş grubu esas olarak 8-10 yaşlar olarak belirlenmiştir. Dağılıma ilişkin tablo şöyledir:

yaşlar %
okulöncesi 10.8
6-7 yaşlar 9.1
8-10 yaşlar 45.5
11-13 yaşlar 32.2
14 ve üstü 2.3
belirsiz 0.1

Genel bir değerlendirmede ağırlığın 8-10 yaşlar olduğu, okulöncesinin ağırlık taşımakla birlikte, öteden beri zayıf olduğu düşünülen 11-13 yaşlara yönelik kitaplardaki artış sevindiricidir. Bu artışın türlere göre dağılımına bakıldığında ilkgençlik dediğimiz kategorinin tümüyle roman türünden oluştuğu görülmektedir.

Konu ve tema açısından ele aldığımızda yazarların ağırlık verdiği temaları belirlemek için roman türü iyi bir gösterge olabildi, çünkü öykü ve masalda belirgin bir eğilim sergilendiği saptanamadı. Roman türünde ise başı çeken tema gençlik sorunları olarak saptandı. Aşkı konu alan kitapların sayısında ise bir artış var. Macera ve bilim kurgu ise diğer temalar arasında yer alıyor.